110η Επέτειος Απελευθέρωσης της Δράμας
Πανηγυρικός Απελευθέρωσης Δράμας
01 Ιουλίου 2023 - 110 χρόνια
ελεύθερης Δράμας
«Χαράς ευαγγέλια!
Ελευθερία και Ελευθέρια εορτάζομεν από της 4 μ.μ. εν
τη Δράμα.
Αναπνέομεν! Ζώμεν!
Κινούμεθα!
Ο ελληνικός μας στρατός νικητής και τροπαιούχος εισήλθεν
εις την Δράμαν.
Χαρά! Αγαλλίασις!
Άσματα! Ελευθερία!»
Έτσι γλαφυρά
καταγράφει στο ημερολόγιο του τον πανηγυρισμό για την απελευθέρωση της Δράμας,
ο μακαριστός Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος Κωνσταντινίδης
Το ημερολόγιο έγραφε 1η Ιουλίου 1913!
Η πρώτη ημέρα ελεύθερης Δράμας μετά από αιώνες
σκλαβιάς…
Ιστορικά,
η απελευθέρωση της Δράμας ανήκει στο πλαίσιο των πολεμικών επιχειρήσεων που
έλαβαν χώρα στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
Η έναρξη
του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1912 βρίσκει την Ελλάδα
σύμμαχο της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, ενώ η Δράμα, όπως κι
όλη η Βόρεια Ελλάδα, βρίσκεται ακόμη υπό την κατοχή της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Η άλλοτε κραταιά Αυτοκρατορία κλονίζεται υπό το βάρος της
επικείμενης επίθεσης των συνασπισμένων λαών της Βαλκανικής, που αγωνίζονται να
απελευθερώσουν τα εθνικά τους εδάφη.
Η
πορεία των επιχειρήσεων φέρνει τελικά την Ελλάδα στην Θεσσαλονίκη, ενώ η
Βουλγαρία καταλαμβάνει τον Νοέμβριο του ΄12 την περιοχή της Ανατολικής
Μακεδονίας και φυσικά την Δράμα. Έκτοτε κι επί οχτώ μήνες, η Δράμα παραμένει
στα χέρια των Βουλγάρων. Είναι η περίοδος της πρώτης βουλγαρικής κατοχής.
Στην
Δράμα από τον Απρίλιο του ΄13 έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο.
Οι Βούλγαροι Κομιτατζήδες έχουν δημιουργήσει από την πρώτη στιγμή της κατοχής
ένα κλίμα τρομοκρατίας εις βάρος των Ελλήνων κατοίκων της περιοχής. Είναι
ξεκάθαρο το οργανωμένο σχέδιο των βουλγαρικών αρχών, οι οποίες στοχεύουν στον
εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Ο ηρωικός Ιεράρχης της πόλης Αγαθάγγελος αποκαλύπτει
και καταγγέλλει εγγράφως προς πάσα Βουλγαρική Αρχή τις συλλήψεις και
κακοποιήσεις ιερωμένων, τους βιασμούς και κακοποιήσεις γυναικών, τις εκτελέσεις
αθώων πολιτών, τις συλήσεις Ιερών Ναών... Η ζωή των Ελλήνων κατοίκων της
περιοχής έχει μετατραπεί σε κόλαση, με αποκορύφωμα φυσικά την πυρπόληση και την
σφαγή των κατοίκων του Δοξάτου την παραμονή της Απελευθέρωσης, στις 30 Ιουνίου!
Η
αιφνιδιαστική βουλγαρική επίθεση εναντίον των ελληνικών και σερβικών τμημάτων
προκάλυψης, στις 16 Ιουνίου του ΄13, σήμανε την έναρξη του Δεύτερου
Βαλκανικού Πολέμου. Αυτόν τον πόλεμο τον χαρακτήρισε η ταχύτητα διεξαγωγής
του - καθώς διήρκησε μόνο έναν μήνα - η σκληρότητα των μαχών και οι μεγάλες
απώλειες. Κορυφαία μάχη αυτή του Κιλκίς - Λαχανά (από 09 έως 21 Ιουν),
όπου οι Βούλγαροι ηττήθηκαν και υποχώρησαν σχεδόν άτακτα προς τα υψώματα της
Δοϊράνης και πέρα από την γέφυρα του Στρυμονικού προς την πεδιάδα των Σερρών.
Έτσι, η μία μετά την άλλη οι ελληνικές πόλεις απελευθερώνονται.
Στις
28 Ιουνίου του ΄13, η VII Μεραρχία που ήταν στο δεξιό (ανατολικό δηλαδή)
της διάταξης του Ελληνικού Στρατού, έλαβε διαταγή να κατευθυνθεί προς Σέρρες
και να απελευθερώσει την πόλη των Σερρών, την Δράμα και το Σιδηρόκαστρο.
Στο
μεταξύ, το Γενικό Στρατηγείο επιθυμώντας την επίσπευση της προέλασης στο
εσωτερικό της Βουλγαρίας, εξέδωσε τις απογευματινές ώρες της 29ης Ιουνίου νέα
διαταγή, σύμφωνα με την οποία η VII Μεραρχία έπρεπε να προελάσει με τον
όγκο της δύναμής της προς το Νευροκόπι, αποστέλλοντας ταυτόχρονα ένα Απόσπασμα
Συντάγματος προς την Δράμα.
Η Μεραρχία
προωθημένη στην Πεντάπολη Σερρών λαμβάνει την διαταγή την επομένη και αμέσως διατάσσει
το 21ο Σύνταγμα Πεζικού υπό την υποστήριξη Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού
να κατευθυνθεί προς Δράμα, ενώ η υπόλοιπη δύναμή της να επανέλθει στις Σέρρες
για να προελάσει μέσω Βροντούς προς το Νευροκόπι.
Το «Απόσπασμα
Δράμας», όπως χαρακτηριστικά αναγραφόταν στη διαταγή της Μεραρχίας το
Συγκρότημα του 21ου Συντάγματος Πεζικού, υπό την διοίκηση του Αντισυνταγματάρχη
(ΠΖ) Μιχαλόπουλου - Αρκαδικού Νικολάου κινήθηκε από την Πεντάπολη Σερρών
στις 30 Ιουνίου, 08.00 το πρωί και έφθασε ανεμπόδιστα τις βραδινές ώρες της
ίδιας ημέρας στον σιδηροδρομικό σταθμό Αγγίστας, όπου και διανυκτέρευσε. Στις
05.00 το πρωί της 1ης Ιουλίου το Απόσπασμα συνέχισε την κίνησή του προς
τα βορειοανατολικά. Περίπου ένα χιλιόμετρο μετά την Αλιστράτη, η εμπροσθοφυλακή
του εξουδετέρωσε εύκολα ενέδρα Κομιτατζήδων και συνέχισε την πορεία της. Στη
συνέχεια το Απόσπασμα έτρεψε σε φυγή βουλγαρική φάλαγγα συνοδείας
μεταγωγικών μετά από σύντομο αγώνα, που εγκατέλειψε στο πεδίο συνολικά 75
οχήματα γεμάτα με διάφορα υλικά και προέλασε προς την Δράμα. Την ίδια μέρα τα
ελληνικά τμήματα εισήλθαν στην πόλη, την οποία πρόλαβαν να σώσουν από βέβαιο
εμπρησμό. Οι κάτοικοι της πόλεως επιφύλαξαν θερμότατη υποδοχή στα ελληνικά
τμήματα.
«Πήραμε την Θεσσαλονίκη μας,
τας Σέρρας τας ωραίας και την Δράμα», τραγουδούσαν, σε εμβατηριακούς ρυθμούς, οι Έλληνες της
εποχής.
Δυστυχώς όμως «η χαρά κι η
αγαλλίασις» της απελευθέρωσης επισκιάζεται από τις ωμότητες του Βούλγαρου
κατακτητή στην κωμόπολη του Δοξάτου. Τμήματα του Τακτικού Βουλγαρικού Στρατού,
συνεπικουρούμενα από ομάδες Κομιτατζήδων, κατά την υποχώρησή τους στις 30
Ιουνίου, διαπράττουν μεγάλης εκτάσεως βανδαλισμούς, πυρπολούν την πόλη και σκοτώνουν
με ωμό και βάναυσο τρόπο εκατοντάδες από τους κατοίκους της, ανεξαρτήτου φύλου
και ηλικίας!
Η
απελευθέρωση της Δράμας κατοχυρώνεται νομικώς με την Συνθήκη του
Βουκουρεστίου στις 28 Ιουλίου του ‘13, σύμφωνα με την οποία τα σύνορα του
Ελληνικού κράτους επεκτείνονται μέχρι τον Νέστο ποταμό κι η Ανατολική Μακεδονία
αποτελεί πλέον μέρος της Ελληνικής Επικράτειας!
Το
ιστορικό 21ο Σύνταγμα ΠΖ που απελευθέρωσε τη πόλη μας συνεχίζει και
σήμερα ενεργά την δράση του ως το ισχυρότερο Συγκρότημα του Στρατού Ξηράς,
έχοντας την τιμή και το προνόμιο να υπερασπίζεται το βορειότερο τμήμα της
ελληνικής επικράτειας, την περιοχή του «Τριγώνου» της Περιφερειακής Ενότητας
Έβρου, εκεί που «ξεκινάει η Ελλάδα».
Η Τακτική
Διοίκηση του 21ου Μ/Κ Συντάγματος Πεζικού, όπως χαρακτηριστικά ονομάζεται σήμερα
το ιστορικό 21ο ΣΠΖ, από το 2000 έχει την τιμή να φέρει στον τίτλο
της το προσωνύμιο «ΔΡΑΜΑ».
Στο
διάβα της ιστορίας, ο λαός της Δράμας είχε υποστεί τα πάνδεινα. Ωστόσο,
κατόρθωσε να ενισχύσει και να χαλυβδώσει την θέλησή του για την πολυπόθητη
ελευθερία και δεν είχε επιτρέψει σε κανέναν κατακτητή να αλλοιώσει την εθνική
και θρησκευτική του ταυτότητα.
Μετά
το ΄13 και τα χρόνια που ακολουθούν εγκαθίστανται στη Δράμα πολλοί Έλληνες
Θρακιώτες πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Ανατολικής Θράκης και της
Ανατολικής Ρωμυλίας, όπως το Ορτάκιοϊ και την Στενήμαχο, καθώς υφίσταντο
διώξεις και βιαιότητες στις περιοχές τους από τους Βουλγάρους. Οι μαρτυρικοί
πρόγονοί μας, αυτήν την συνύπαρξη Ελλήνων διαφορετικών προελεύσεων στην πλέον
ακριτική, τότε, γεωγραφική περιοχή της ελληνικής επικράτειας, την μετέτρεψαν σε
δημιουργικό πλεονέκτημα. Αλλά και πάλι δυστυχώς έμελλε να το πληρώσουν ακριβά τα
επόμενα χρόνια, με δύο ακόμη βουλγαρικές κατοχές: αυτήν του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου, από το 1916 έως το 1918 και την τρίτη κατοχή κατά την διάρκεια του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1941 έως το 1944.
Στις
29 Σεπ του ΄41, οι Βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής εφαρμόζοντας σκληρά αντίποινα
για την Εξέγερση της Δράμας που είχε λάβει χώρα την προηγουμένη και
αποτέλεσε την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο που έλαβε καθαρά
μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα, με τον λαό της Δράμας και των γύρω χωριών
να εξεγείρεται και να καταλύει τις βουλγαρικές αρχές, εκτέλεσαν ομαδικά 3.000
πατριώτες μας στην πόλη της Δράμας, στην Προσοτσάνη, την Χωριστή,
το Δοξάτο, αλλά και στα χωριά Κύργια, Κουδούνια, Αδριανή, Άγιος
Αθανάσιος, Κοκκινόγεια, Μικρόπολη, Χαριτωμένη, Φωτολίβος, Σιταγροί,
Μικρόκαμπος, Μυλοπόταμος και Μαυρότοπος. Τα γεγονότα αυτά είχαν
συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό. Οι Βούλγαροι
εγκατέλειψαν τελικά τη Δράμα τον Οκτώβριο του ΄44. Για την θυσία αυτή, η Δράμα
χαρακτηρίστηκε ως «μαρτυρική πόλη» με Π.Δ. του 1998.
Η Δράμα δεν είναι μια συνηθισμένη πόλη του ελληνικού
χώρου που απλά υπέστη πολλαπλές καταστροφές από εξωτερικούς εχθρούς. Τόσο η
πόλη της Δράμας, όσο κι η ευρύτερη περιοχή της ομώνυμης Περιφερειακής Ενότητας,
κυριολεκτικά ξεκληρίστηκαν από τους εκάστοτε επιδρομείς και το αίμα των
Δραμινών μαρτύρων πότισε βαθιά την Ηδωνίδα γη.
ΠΗΓΕΣ -ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
α. Ημερολόγιο
Μητροπολίτου Αγαθάγγελλου Β΄ Κωνσταντινίδη
β. Οι
δραματικαί περιπέτειαι της Δράμας μέχρι της απελευθερώσεως αυτής, Εκδόσεις
ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Γ.Χατζόπουλου, Β.Πασχαλίδη, Τ.Τσελεπίδη
γ. Απελευθέρωση της Δράμας (01 Ιουλ
1913), https://stratistoria.wordpress.com/1901-1950/1912-1913-valkanikoi-polemoi/b-valkanikos/1913-drama/
δ. Μιχαλόπουλος Νικόλαος (Αρκαδικός),
Υποστράτηγος (4 Μαϊ 1858 - 12 Ιαν 1943), https://stratistoria.wordpress.com/2010/09/20/mihalopoulos-nikolaos-arkadikos/
ε. Εξέγερση και σφαγή της Δράμας, https://el.wikipedia.org/wiki/Εξέγερση_και_σφαγή_της_Δράμας
στ. 1 Ιουλίου 1913 Απελευθέρωση της
Δράμας, https://godrama.gr/1-ιουλίου-1913-η-απελευθέρωση-της-δράμας/
About Αντ. Νικ. Ψαρουδακης
